Ο δευτερογενής καταρράκτης είναι η θόλωση του οπισθίου περιφακίου μετά την φακοθρυψία και την ένθεση του ενδοφακού, με αποτέλεσμα την θόλωση της όρασης. (οφθαλμιατρος θεσσαλονικη-δευτερογενής καταρράκτης)
Νόσος
Η θόλωση του οπισθίου περιφακίου, που συχνά αναφέρεται ως «δευτερογενής καταρράκτης», είναι μία συχνή αιτία θόλωσης της όρασης που προκύπτει μετά την φακοθρυψία (επέμβαση χειρουργικής αποκατάστασης καταρράκτη) . Στην θόλωση του οπισθίου περιφακίου, ο φυσιολογικά διαυγής ιστός του οπισθίου περιφακίου, υφίσταται δευτερογενή θόλωση. Αυτό προκαλείται λόγω της μετανάστευσης, του πολλαπλασιασμού και της διαφοροποίησης υπολειπόμενων επιθηλιακών κυττάρων του κρυσταλλοειδούς φακού που αφαιρέθηκε. Η θόλωση του οπισθίου περιφακίου μπορεί να προκαλέσει σημαντικά οπτικά συμπτώματα, ιδιαίτερα όταν η θόλωση αφορά τον κεντρικό οπτικό άξονα.
Επιδημιολογία
Η θόλωση του οπισθίου περιφακίου εμφανίζεται σε σχετικά υψηλά ποσοστά των ασθενών εντός 5 ετών από την χειρουργική επέμβαση καταρράκτη. Τα παιδιά και τα βρέφη έχουν σημαντικά υψηλότερη συχνότητα εμφάνισης. Επίσης έχουν πιθανότητα νωρίτερης εμφάνισης θόλωσης οπισθίου περιφακίου, μαζί με την πιθανότητα σχετικής αμβλυωπίας. Στα παιδιά, τα αναφερόμενα ποσοστά φτάνουν το 100% . (οφθαλμιατρος θεσσαλονικη-δευτερογενής καταρράκτης)
Παράγοντες κινδύνου
Η νεότερη ηλικία είναι ένας σημαντικός παράγοντας κινδύνου. Άλλοι πιθανοί παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνουν την παρουσία καταστάσεων όπως ο διαβήτης, η ραγοειδίτιδα, η μυοτονική δυστροφία, η μελαγχρωστική αμφιβληστροειδοπάθεια και ο τραυματικός καταρράκτης. Επίσης το είδος του ενδοφακού που θα χρησιμοποιηθεί κατά την επέμβαση καταρράκτη μπορεί να σχετίζεται με αυξήμενο κίνδυνο εμφάνισης θόλωσης οπισθίου περιφακίου.
Αιτιολογία και παθοφυσιολογία
Η παθοφυσιολογία της θόλωσης του οπισθίου περιφακίου είναι πολυπαραγοντική. Η θόλωση του οπισθίου περιφακίου μετά την φακοθρυψία συμβαίνει όταν υπολειμματικά επιθηλιακά κύτταρα στο περιφάκιο υφίστανται τρία φαινόμενα: πολλαπλασιασμό, μετανάστευση προς το οπίσθιο περιφάκιο και φυσιολογική ή μη φυσιολογική διαφοροποίηση.
Τα συσσωρευμένα κύτταρα προκαλούν θόλωση του άθικτου οπίσθιου περιφακίου, με επακόλουθα αρνητικά αποτελέσματα στην όραση. Πολλαπλές κυτοκίνες και αυξητικοί παράγοντες, συμπεριλαμβανομένου του μετασχηματιστικού αυξητικού παράγοντα β (ΤΟΡ-β), του αυξητικού παράγοντα ινοβλαστών 2 (FGF-2) και του αυξητικού παράγοντα ηπατοκυττάρων (HFG) και των μεταλλοπρωτεϊνασών στρώματος (ΜΜΟ) έχουν εμπλακεί στην παθογένεση της θόλωσης του οπισθίου περιφακίου. Το εξωγενές υαλουρονικό οξύ (HA), ένα συστατικό ορισμένων ιξωδοελαστικών ουσιών που χρησιμοποιούνται κατά τη διάρκεια χειρουργικής επέμβασης καταρράκτη, μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένα ποσοστά ex vivo θόλωσης οπισθίου περιφακίου.
Η θόλωση του οπισθίου περιφακίου έχει δύο μορφές, την ινώδη και την μαργαριτάροειδή (Elschnig’s Pearls). (οφθαλμιατρος θεσσαλονικη-δευτερογενής καταρράκτης)
Διάγνωση
Η έναρξη της θολής όρασης ή της πτώσης της οπτικής οξύτητας μετά την επέμβαση καταρράκτη είναι πάντα ύποπτη για θόλωση οπισθίου περιφακίου. Η διάγνωση της θόλωσης του οπισθίου περιφακίου είναι κλινική.
Ιστορικό και συμπτώματα
Οι περισσότεροι ασθενείς παρουσιάζονται μετά από εβδομάδες, μήνες ή χρόνια μετά την επέμβαση καταρράκτη με αναφερόμενη σταδιακή θόλωση της όρασης. Οι ασθενείς μπορεί να παραπονεθούν για μειωμένη όραση, θολή όραση, ευαισθησία στο φώς, μειωμένη ευαισθησία αντίθεσης, φωτοστέφανα γύρω από τα φώτα ή δυσκολία στην ανάγνωση.
Εάν η θόλωση του οπισθίου περιφακίου περιλαμβάνει τον οπτικό άξονα, οι ασθενείς συνήθως παρουσιάζουν μειωμένη οπτική οξύτητα. Η εξέταση στη σχισμοειδή λυχνία αποκαλύπτει μια ημι-αδιαφανή μεμβράνη με μεταβαλλόμενα επίπεδα ίνωσης που σχηματίζονται στο οπίσθιο περιφάκιο.
Άλλα αξιοσημείωτα σημεία περιλαμβάνουν:
- Μαργαριτάρια του Elschnig: συναντώνται στην μαργαριτοειδή μορφή της θόλωσης, στην οποία υπολειμματικά επιθηλιακά κύτταρα εμφανίζονται ως στρογγυλά, διαυγή «μαργαριτάρια» που λάμπουν κατά την εξέταση στην σχισμοειδή λυχνία. Εάν αυτά συσσωρευτούν στον οπτικό άξονα, μπορούν να προκαλέσουν μειωμένη οπτική οξύτητα. (οφθαλμιατρος θεσσαλονικη-δευτερογενής καταρράκτης)
- Μάζες υπολειπόμενων επιθηλιακών κυττάρων του φακού και φλοιικών ινών που σχηματίζονται μεταξύ του οπισθίου περιφακίου και των άκρων του υπολείμματος του προσθίου περιφακίου. Συχνά είναι πολύ περιφερειακά για να προκαλέσουν οπτικά συμπτώματα, αλλά μπορεί να προκαλέσουν φωτοφοβία και απώλεια όρασης εάν είναι σοβαρά.
- Ρυτίδωση οπισθίου περιφακίου
Θεραπεία
Η θόλωση του οπισθίου περιφακίου αντιμετωπίζεται συνήθως σε μεγαλύτερα παιδιά και ενήλικες με Yag Laser οπίσθια καψουλοτομή. Οι επιπλοκές είναι σπάνιες, αλλά μπορεί να περιλαμβάνουν αποκόλληση του αμφιβληστροειδούς, βλάβη του IOL, κυστεοειδές οίδημα ωχράς κηλίδας, αυξημένη ενδοφθάλμια πίεση, οίδημα του κερατοειδούς κτλ. Σπάνια, οι ασθενείς ενδέχεται να εμφανίσουν εκ νέου αδιαφάνεια και να χρειαστούν δεύτερη θεραπεία με λέιζερ.
Με την χρήση του Yag Laser γίνεται εφικτή η διάνοιξη οπής στο οπίσθιο περιφάκιο έτσι ώστε το φώς να διέρχεται ελεύθερα μέσα στον οφθαλμό χωρίς να προκαλείται θόλωση της όρασης. Η επέμβαση είναι εντελώς ανώδυνη, διαρκεί μερικά λεπτά και πραγματοποιείται χωρίς αναισθησία ή με τοπική αναισθησία.
Διάφορες φαρμακολογικές και ανοσολογικές μέθοδοι για τη θεραπεία της θόλωσης του οπισθίου περιφακίου βρίσκονται υπό διερεύνηση. Παρόλα αυτά in vivo μελέτες δεν έχουν ακόμη δείξει πειστική αποτελεσματικότητα ή ασφάλεια αυτών των τρόπων. (οφθαλμιατρος θεσσαλονικη-δευτερογενής καταρράκτης)
Πρόληψη
Πολλές μελέτες προσπάθησαν να εντοπίσουν παράγοντες που καθυστερούν ή αναστέλλουν το σχηματισμό θόλωσης οπισθίου περιφακίου. Αυτοί οι παράγοντες περιλαμβάνουν χειρουργικές τεχνικές, σχεδιαστικά και κατασκευαστικά στοιχεία του ενδοφακού, και φαρμακολογικές παρεμβάσεις.
